مراتب دعا
مراتب دعا
امام خميني رحمه الله در كتاب " شرح حديث جنود عقل و جهل ( ص 363 ) در مراتب دعا مي فرمايد :
« اهل معرفت گويند: دعا بر سه گونه است:
يكى، دعاى از روى استعجال، و آن دعاى عامّه است. اينان چون اسير مقاصد نفسانيّه هستند، در دعا نيز شتابزده هستند كه مبادا مقاصد دنياوى يا حيوانى از آنها فوت شود.
ديگر، دعاى از روى احتمال، و اين دعاى ارباب حكمت است. اينان نيز پابند مقاصد خويشند، و احتمال مىدهند دعا در جريان امور قضائى دخالت داشته باشد و قضاى حق تعالى مقيّد به دعا باشد؛ از اين جهت دعا كنند.
سوّم، دعاى از روى امتثال است، و اين دعاى اصحاب معارف است. آنان از اسارت نفس بيرون آمدند، و براى آمال نفسانيّه و لذّات خويشتن لَب به دعا نگشايند.
من گروهى مىشناسم ز اوليا كه زبانشان بسته باشد از دعا «1»
اينان دعا را براى امتثال امر خدا مىكنند. چون دعا خلوت با حق و مخاطبه با محبوب مطلق است، قيام به آن كنند.
حقّا كه انسان اگر به نور معرفت قلبش منوّر باشد و مانند ما اسير سلسلههاى شهوات و زندان طبيعت نباشد، هر گز مخاطبه با حق تعالى و توجه و ذكر او را وسيله چيز ديگر قرار نمىدهد.
اولياء خدا نظرشان به دعا انقطاع به حق تعالى است، و او و مذاكره و خلوت با او را وسيله خودپرستى و خودخواهى نمىكنند؛ بلكه هر چه بخواهند براى آن است كه بابِ مراوده با دوست را مفتوح كنند.
در دل دوست به هر حيله رهى بايد كرد
ما اسيران نفس و شهوت، خدا را براى خُرما مىخواهيم، و دوست مطلق را فداى لذّات نفسانيّه مىكنيم. و اين از بزرگترين خطاها است كه اگر دل ما حظّى از معرفت داشت و جلوه [اى] از محبّت در آن حاصل بود، بايد از خجلت بميريم، و سرِ شرمسارى را تا قيامت به زير افكنيم. آنان اگر چيزى بخواهند، چون كرامت دوست است، مىخواهند.
ببين محبّ حقيقى و مجذوب مطلق، علىّ بن أبى طالب- سلام اللَّه عليه- چه مىگويد! در دعاى كميل مىگويد: «فَهَبْنِي يا إلهِي وَ سَيِّدي وَ مَوْلايَ وَ رَبِّي، صَبَرْتُ عَلى عَذابِكَ فَكَيْفَ أصْبِرُ عَلى فِراقِكَ. وَ هَبْنِي يا إلهي، صَبَرْتُ عَلى حَرِّ نارِكَ فَكَيْفَ أصِبْرُ عَنِ النَّظَرِ إلى كَرامَتِكَ».
اين دوست حقيقى از فراق، خوفناك است و روزگار وصال را مىخواهد و مىجويد.
بشنو از نى چون حكايت مىكند از جدائىها شكايت مىكند
تا آن كه مىگويد:
هر كسى او بازماند از اصل خويش باز جويد روزگارِ وصل خويش
افتتاح اين كتاب بزرگ از لسان فطرت است، و نيز نظرش به نعمتهاى خدا از آن جهت است كه دار كرامت حق است. علىّ بن أبى طالب، سر حلقه عشّاق خدا، بهشت را براى بهشت نمىخواهد؛ چون دار كرامت است مىخواهد. ما بيچارهها هر چه مىخواهيم براى خود مىخواهيم؛ خدا را هم براى خود مىخواهيم. عشّاق جمال ازل، هر چه مىخواهند براى دوست مىخواهند؛ بهشت را هم چون دار كرامت است مىخواهند، نه چون جاى خورد و خوراك حيوانى. ما حيوانات، چراگاه بهشت و مراتع آن را مىخواهيم و در بهشت هم بيش از آن مقامى نداريم. آنان بهشت و هر چه هست براى دوست مىخواهند، و همه چيز را وسيله براى دوست و معرفت و انقطاع به كوى او قرار مىدهند.
بارالها! ما را از اين غفلت و خودخواهى نجات ده، و دل ما را از اين اسارت به شهوات و انغمار در لذّات بيرونآور.
پروردگارا! حجاب خودخواهى و خودبينى، ما را از وصول به بارگاه تو بازداشته و دل ما را از محبوبِ مطلق منصرف نموده، تو خود اين حجاب را به دست قدرت خود بردار.